Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu

Yetişkinlerde Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Görülür mü?

Evet, hemen hemen sık rastlanılan bir sorundur. Genel nüfusun %4’ü bu sorunu yaşamaktadır.

Dikkat Sorunu Olan Yetişkinlerde Görülen Belirtiler Nelerdir?

• Detaylara yeterince dikkat veremez.
• Detaylarla ilgilenirse iş hızı azalır.
• Hızlı iş yapmaya kalkıştığında çok fazla hatası olur.
• İşlere uzun süre dikkatini verememe sorunu vardır. Sadece çok sevdiği etkinliklere (bilgisayar vs.) aşırı odaklanabilir. Sıklıkla bir filmi ya da kitabı bitirmekte zorlanırlar, hızlıca bir şeyden sıkılırlar.
• Dalgınlık sıktır. Konuşurken konsantrasyon zorluğu yaşayabilirler, sık sık konuşma konusunu değiştirler.
• İşleri tamamlamakta zorluğu vardır. Özellikle idari işleri bitirme güçlüğü sıktır.
• Günlük işleri planlamakta güçlük çeker, ev ve çalışma alanı dağınıktır.
• Uzun süreli zihinsel çaba gerektiren görevlerden sıklıkla kaçınır, genelde kolay ve eğlenceli işleri sever, sıkıcı görevleri sık ertelerler.
• Eşya kaybı ve unutmalar sıktır. Cüzdan, anahtar veya ajanda kaybeder, eşya aramayla çok zaman harcarlar.
• Dış uyaranlar tarafından kolaylıkla dikkatleri dağılır ve dikkat dağıldıktan sonra tekrar işe odaklanmakta güçlük çekerler.
• Günlük hayatta unutkandır, randevularını unutur, bazen ödemelerini, fatura yatırmayı unuturlar.
• Aile bütçesini planlamakta ve önceliklerini anlamakta zorlanır.

Dikkat eksikliği olan bir bireyde bütün bu belirtilerin olması gerekmiyor, bir kısmı olabilir ancak önemli olan hayatının bundan olumsuz etkilenmesidir.

Yetişkinlerde Hiperaktivite Nasıl Görülür?

• Elleri ya da ayakları ile sık sık huzursuzca oynar veya sandalyede sık sık kıpırdar. Oturduğu yerde kalem tıklatır veya başka hareketler yapar.
• Oturmak zorunda olduğu yerlerden kaçınır veya oturmak zorunda ise çok sıkılır. Konferanslar, toplantı, vb. yerlerden kaçınır.
• Huzursuzdur, kolay dinlenemez ve boş duramaz.
• Boş zamanlarında etkinlikleri ile sakin bir şekilde uğraşmakta zorlanır.
• Genellikle yoğundur, çok enerjisi vardır, tartışırken bile kesintisiz tartışır durur.
• İnsanları yoracak şekilde çok konuşur. Gevezedir, sıklıkla içi dışı birdir, düşünmeden konuşur.
• Sırada beklemekte güçlük çeker, öne geçmek ister. Trafikte beklerken güçlük çeker, sabırlı değildir.
• Başkalarına karışır, başkalarının sözünü keser.

Erişkin DEHB’lilerde Belirtiler Ne Zamandan Beri Vardır?

Genelde belirtiler çocukluk ve ergenlikten itibaren söz konusudur. Ancak küçük yaşlarda ebeveyn denetimi ve desteği ile bazı kişilerde yetişkinliğe dek az sorun çıkmaktadır. Bazı olgular ise hep kayıptırlar ve zorluklar yaşayarak yetişkin hayatında farklı sebeplerle de olsa psikiyatr arayışına girerler.

 Yetişkin DEHB’sinin Sebepleri Nelerdir?

Çocuk ve ergenlerde de benzeri faktörlerin (genetik, nörokimyasal, nöroanatomik) rolü vardır. Erişkin çağa devam eden DEHB’lilerde genelde çevre ve ailesel faktörlerin rolü önemlidir. Kısaca parlak zekalı ve destekleyici bir aile içinde büyüyen ve tedavi edilmeden yetişkin çağa az kayıpla giren DEHB’liler söz konusu olabilir. Ancak karışık-problemli ailelerde tedavi edilmeden yetişkinlik çağına gelen DEHB’lilerde durum iyi değildir ve genelde yaşam başarısı ve hayat kaliteleri oldukça kötüdür.

Erişkin DEHB’lilerde Başka Psikiyatrik Sorunlar Görülür mü?

Erişkin DEHB’liler sıklıkla depresyon, kaygı bozukluğu, aile/eş ile ilişkisel sorunlar, şiddet eğilimi, takıntılar, madde kullanımı sebebi ile psikiyatra başvururlar. Genelde incelemeler sonucunda bu konuya hakim olan psikiyatrlar, sorunun sadece başvuruya sebep olan sorun olmadığını, başvuranın bir de tedavi edilmemiş DEHB’si olduğu kanısına varır. Ancak günümüzde hala yetişkinlerde bu tanı ihmal edilmektedir ve sadece sonradan gelişen psikiyatrik sorunun tedavisi hedeflenmektedir.

Erişkin DEHB’lilerde Hayat Kalitesi Nasıldır?

İş hayatında bazı parlak DEHB’ liler, sevdiği işi yapıyorsa çok çalışkan ve işkoliktir. Ancak çoğunluğu çok dağınık, gevşek ve tembeldir. İşine vaktinde gitmez, üstlendiği görevleri bitiremez, yapamadıklarından başkalarını sorumlu tutar. Sık iş değiştirir, unutkanlıkları maddi zararlara yol açar. Planlaması iyi değildir. Aile hayatında önemli bir kısmı görevlerini tam yerine getiremez, verdiği sözleri tutamaz. Sürekli erteleme huyları, unutkanlıkları, fevri çıkışları vardır. İyi dinleyici değildir, sabırsızdır, çabuk parlaması da ilişkileri bozabilir. Ebeveyn olduğu zaman kendi hayatını planlamakta zorlukları sürüyorsa, çocuğunun hayatına da yön vermek ve toparlamakta zorlanabilir. Bu grubun bir kısmı iyi planlama becerisi olan bir eşle ailevi hayatlarını az aksamalarla yürütürken, bir kısmı bunu başaramaz veya eşler bu dağınıklık, fevrilik, plansızlık ve sorumsuzluktan bıkabilir. Sık partner değiştirme, aynı ilişki ve monotonluktan sıkılma bir grubunda sık rastlanır.

Erişkin DEHB’sinin Tedavisi Nasıldır?

Başvuranın durumuna göre karar verilir. Ancak DEHB tedavisi temel olarak ilaç tedavisi olmak zorundadır, bununla birlikte psikoterapi de işe yaramaktadır. Psikoterapi bu kişilere hayatlarını organize etmek ve eşlik eden sorunlarla baş etmek için yardımcı olabilir. Tedavi olmamış kişiler genelde uygun olmayan baş etme yöntemlerini geliştirerek ayakta kalmışlardır. Bu bireylere uygun baş etme yöntemleri geliştirmeye katkıda bulunmak, psikoterapinin hedefidir.

DEHB ile ilgili daha fazla bilgi için websitedeki Çocukluk ve Ergenlik Çağı DEHB bölümünden yararlanabilirsiniz.