Tik Bozukluğu
Tik ne demektir?
Tikler; ani, hızlı, tekrarlayıcı, göreceli olarak irade dışı görülen, bedenin bir bölgesinde, kaslarda görülen bir hareket bozukluğudur. Bazen normal bir davranışın bir parçasını taklit eder. Genelde kısa sürelidir. Zamanla hem şekil hem de sıklığı değişebilir. Tiklere bazen rahatsız edici bedensel duyumlar eşlik eder, tikin ortaya çıkışı ile bedensel duyum hafifler.
Motor tik diye isimlendirilen tikler en sık göz kırpma, kafa oynatma, ağız ve burun hareketleri, omuz oynatma, bazen el kol jestleri, bazen amaçlı hareketler gibi görünmektedir, daha abartılı veya küfür/ hakaret anlamı taşıyan el kol hareketleri veya vurma, yaralama, ısırma olarak da görülebilir. Fonik veya vokal tikler ise bazen basit sesler örneğin boğaz temizleme, horlama, bazen de kompleks sesler ve konuşmalar, hatta küfür etme olabilir. Psikiyatri sınıflama sistemi tik bozukluklarını dört gruba ayırmıştır:
- Geçici Tik: Bir yıldan az bir süre görülen tiklerdir.
- Kronik Motor Tik: Bir yıldan uzun süren sadece hareket tiklerinden oluşan tik grubudur.
- Kronik Vokal Tik: Bir yıldan fazla süren fonik(sesli) tiklerdir.
- Tourette Bozukluğu: Hem fonik(sesli), hem de motor tiklerinden oluşan ve bir yıldan fazla süren klinik bir tablodur.
Tikler Nasıl Başlar ve Nasıl Seyreder?
Tikler genelde gün/günler içinde aynı kas grubunu etkiler, ancak aylar/ve yıllar içinde bedenin başka bölgelerine hareket eder. Sıklıkla, ilk, yüzden başlar sonra boyun, omuz, beden, sırt ve bacaklara yayılır. En sık görülen tikler göz kırpma, kaş oynatma, burun ve ağız oynatma, göz döndürme, omuz oynatma, karın germe, vurma, tıklatma, ayak tikleridir. Tikler bazen bir süre bastırılabilir ve kısa süre kontrol altında tutulabilir. Sıklıkla gündüzleri görülür ancak bazen gece de görülebilir.
Tik Bozuklukları Ne Sıklıkta Görülmektedir?
En sık görüleni Geçici Tik Bozukluğudur. Bu durum nüfusun %5-18 arasında görülmektedir. Kronik Tik Bozukluğu %1-7, Tourette Bozukluğu (TB) %0,4-1,8 oranında görülmektedir. Erkeklerde kadınlara oranla sıktır.
Tik Bozukluğunun Sebepleri Nelerdir?
Genetik geçiş çok önemlidir. Beyin yapısal görüntüleme çalışmaları ile beyinin belli bölgelerindeki (kortiko-striatal-thalamo-kortikal) döngülerle ilgili olduğu bildirilmektedir.
Tik Bozuklukları Görüldüğünde, Hekime Başvurmadan Önce Neler Yapılmalı?
Tiklerin ne sıklıkta görüldüğünü takip edip hayat üzerindeki olumsuz etkisini değerlendirerek gerekirse görüntüsü alınıp psikiyatra başvurmakta yarar vardır.
Tik Bozuklukları En Çok Hangi Yaşlarda Başlar?
Motor tiklerin en sık başlama yaşı ortalama 6-7 yaştır. Ancak 2-18 yaş arası da başlayabilir. Sesli tikler motor tiklerden daha geç (sıklıkla 9-10 yaş gibi) başlar. Ancak bazı olgularda sesli tikler daha önce de görülebilmektedir.
Tik Bozuklukları Olan Hastalarda Düzelme Mümkün mü?
Hastaların büyük kısmında tikler 10-15 yaş arasında en yoğun dönemdedir. Genelde şiddeti ve sıklığı çok farklı zamanlarda değişkenlik göstermektedir. Erişkin çağında değişken bir süreç söz konusudur. Hastaların önemli bir kesiminde 19-20 yaş itibarı ile ciddi bir hafifleme görülmektedir. Az bir kesimde yaşam boyu süren bazen ciddi sosyal probleme yol açan, vurma, ısırma tikleri gibi tikler vardır.
Tik Bozuklukları Olan Kişilerde Başka Hangi Psikiyatrik Sorunların Görülme İhtimali Vardır?
Obsesif Kompulsif Bozukluk ve Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu en sık eşlik eden durumlardır.
Tik Bozukluklarının Tedavisi Nasıldır?
İlk olarak hastaya ve aileye tikle ilgili bilgi aktarımı ve eğitimle sürece başlanır. Davranışçı tedavi özellikle yetişkinlerde ve hafif tiklerde işe yaramaktadır. Tikin şiddeti fazla ise ve hayatı etkiliyorsa ilaç tedavisine başlamak gerekmektedir. İlaç tedavisi süresi genelde tiklerin gidişine göre ayarlanır.