Özgül Öğrenme Bozukluğu

Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB) Nedir?

Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB): Bu bozukluk ilköğretim döneminde en sık karşılaşılan bozukluklardan biridir. Aileler ders başarısızlığı ve davranış sorunları nedeniyle doktora başvurur. Öğrenme güçlükleri okul yıllarında başlar. Çocuğun akademik becerileri yaşına ve sınıfına göre beklenenden önemli ölçüde düşüktür ve okul başarısını ya da günlük yaşamsal etkinliklerini önemli derecede bozar. Okuma Bozukluğu (Disleksi), Yazılı Anlatım Bozukluğu (Disgrafi) ve Sayısal (Matematik) Bozukluk (Diskalkuli) olarak görülmektedir.

Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB) Belirtileri Nelerdir?

Sözcüklerin yanlış ya da yavaş ve çok çaba harcanarak okunması,
Okuduğunu anlamada güçlük,
Sözcük/harfleri doğru yazma güçlükleri,
Yazılı anlatım güçlükleri,
Sayıları yazma, dört işlem ya da hesaplamada güçlükler,
Sayısal akıl yürütme güçlükleri.

Sadece Okuma Bozukluğu (Disleksi) Olan Çocuklarda:

Doğru okuma,
Okuma hızı ya da akıcılığı,
Okuduğunu anlamada sorun vardır.

Yazılı Anlatım Bozukluğu Olan Çocuklarda:

Sözcük/harfleri doğru yazma,
Dilbilgisi ve noktalama doğruluğu,
Yazılı anlatımın açıklığı ya da düzeninde sorun vardır.

Sayısal (Matematik) Bozukluk Görülen Çocuklarda:

Sayı algısı,
Matematik işlemlerini (toplama, çıkarma, çarpma, bölme gibi) ezbere yapma,
Doğru ve akıcı hesaplama
Doğru matematiksel muhakemede sorun vardır.

Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB) Görülme Sıklığı Nedir?

Okul çağı çocuklarında %5-15 arasında bildirilmektedir. Erkeklerde kızlara kıyasla daha sık görülmektedir. Matematik bozukluğu okul çağındaki çocuklarının yaklaşık %5’inde görülür.

Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB) Sebepleri Nelerdir?

Özgül öğrenme bozukluğunun sebepleri arasında genetik faktörler, nöroanatomik faktörler, çevresel faktörler (erken doğum, düşük doğum ağırlığı, okuma öğrenilen dilin özellikleri vs.) ve sosyal faktörler (ailenin eğitim düzeyi, düşük sosyoekonomik düzey vs.) bulunmaktadır.

Özgül Öğrenme Bozukluğu Farklı Yaşlarda Nasıl Görülür?

Okul öncesi dönemde; tanı söz konusu değil ancak riskli olgular tespit edilebilir. Bu yaşlarda görülen risk belirtileri:

Dil alanındaki sorunlar:

Konuşmanın gecikmesi,
Telaffuz problemleri,
Yeni kelime öğrenmede yavaşlık,
Basit yönergeleri takip etmede güçlük,
Soruları anlamada zorluk,
İsteklerini ifade etmede yetersizlik,
Kreş şarkılarını ve tekerlemeleri öğrenmede zorluk,
Kafiyeli sözcük bulamama,
Ses uyumu olan kelimeleri ayırt etme ve basit hecelemede güçlük,
Hikaye anlatma veya dinlemede isteksizlik

Motor alandaki sorunlar:

Sakarlık,
Denge güçlüğü,
Küçük nesnelerle (lego, yapboz gibi) bir şeyler yapmada zorlanma;
Koşma, zıplama ve tırmanmada beceriksizlik;
Ayakkabı bağlama, düğme ilikleme ve diğer kendine bakım becerilerinde zorluk;
Resim yapma ve noktaları birleştirerek yazma biçimindeki faaliyetlerden kaçınma,
Kalemi hatalı tutma, geometrik şekillerin çiziminde güçlük.

Bilişsel alandaki sorunlar:

Haftanın günlerini, sayıları, harfleri öğrenmede sorunlar,
Sebep-sonuç ilişkisi kurmada güçlük,
Sıralama ve sayma becerilerinde yetersizlik;
Şekil, büyüklük, renk, zaman (sabah-akşam, dün-bugün-yarın gibi), yön (aşağı-yukarı, ön-arka gibi) vb. temel kavramları öğrenmede güçlük

Dikkat ve hareketlerdeki sorunlar:

Dikkatin çabuk dağılması,
Dürtüsel davranış,
Hiperaktivite, görev başında kalmada güçlük,
Sıralı komutları takip etmede güçlük

Bellek ve organizasyon alanındaki sorunlar:

İnsan ve nesnelerin isimlerini unutma,
Öğrendiği şarkı ve şiirleri unutma,
Yaşadığı bir olayı veya dinlediği bir hikayeyi sırasıyla anlatamama,
Günlük rutinleri hatırlayamama ve uygun şekilde yerine getirememe, giysilerini doğru sırada giyememe

Sosyal davranış alanındaki sorunlar:

Diğerleri ile iletişimde güçlük yaşama,
Yalnız oynama,
Hızlı duygudurum değişiklikleri,
Çabuk kızdırılma, sakinleştirmesi zor tutturma atakları.

İlkokul dönemi; en sık tanı konulan dönemdir. Belirtiler; özel öğrenme güçlüğünün hangi alanda olduğu (okuma, yazma, sayısal), zeka düzeyi ve çevresel etkenlere bağlı olarak ortaya çıkar.

Dil alanındaki (okuma ve yazma) sorunlar:

Sesler ve harfler arasındaki bağlantının öğrenilmesinde yavaşlık,
Yavaş ve yanlış okuma,
Okurken satır, kelime atlamalar
Yazı yazma ve kompozisyon ödevlerinden kaçınma,
Not alma ve yazılanı kopya etmede zorlanma,
Düşüncelerini düzgün cümleler kurarak ve yazarak ifade etmede güçlük.

Matematik alanındaki sorunlar:

Sembolleri (+, -, x, /, =) karıştırma;
Eldeli işlemleri ve çarpım tablosunu öğrenmede güçlük,
Bölmeyi öğrenmede ve bu işlemleri ne zaman yapacağını kestirmede zorlanma.

Bilişsel alandaki sorunlar:

Saati öğrenme,
Para hesabı yapma,
Mekanı ve geometrik şekilleri algılama,
Yeni becerileri öğrenmede yavaşlık,
Okuduğunu anlamama,
Çabuk unutma; tarihleri, telefon numaralarını, isimleri hatırlayamama.

Dikkat ve organizasyon alanındaki sorunlar:

Bir işe odaklanma, sıralı komutları takip etme, odasını/çantasını düzenlemede güçlük; bir işe nasıl başlayacağını nasıl devam edeceğini planlayamama, dikkatsizlik.

Sosyal davranışlardaki sorunlar:

Yüz ifadelerini, jestleri, şaka, ima ve sosyal durumları anlamada güçlük, diğerlerinin davranışlarını yanlış yorumlama, ilişkilerde kolay yönlendirilme ya da kışkırtılma.

Ergenlik döneminde; Bazı bireylerde Özgül Öğrenme Bozukluğu ortaokula ya da erişkinliğe kadar tanınmamış olabilir. Daha önceden yeterli görülen performans düşmeye başlar. Uygunsuz sosyal beceriler akran ilişkilerinde değişikliklere ya da disiplin sorunlarına yol açabilir.

Dil/matematik alanındaki sorunlar:

Okuma, yazma ve matematikten kaçınma;
Yönergeleri yanlış okuma ve anlamama;
Yavaş okuma;
Okuduğunu anlama, özetleme, anlatmada güçlük;
Alanıyla ilgili veya eğlenmek için kitap okuyamama;
Okuma ve yazma hataları;
Yazılı ifadede güçlük,
Yabancı dil öğrenmede zorluk,
Matematiksel hesaplama ve problem çözmede güçlük çekme.

Dikkat/Organizasyon alanındaki sorunlar:

Düzenli olamama,
Çok seçenekli testlerde başarısız olma,
Sınıfta ve sınavlarda yavaşlık,
Not alma becerilerinde yetersizlik,
Yazılı metinleri ya da sınavları gözden geçirme ve düzeltmede yetersizlik

Sosyal davranışlardaki sorunlar:

Eleştiriyi kabul edememek,
Geri bildirimde bulunma ya da talep etmede zorluk,
Diğer insanların bakış açısını anlamada ve akran baskısına direnmede güçlük, yardım arama ve uzlaşmada yetersizlik

Özgül Öğrenme Bozukluğu (ÖÖB) Nasıl Değerlendirilir?

Alanında uzman bir çocuk ergen psikiyatrı aileden ve çocuktan durumla ilgili geçmiş ve mevcut problemler hakkında detaylı bilgi alıp klinik muayene bulgularını (okuma hızı, yazma testi, matematiksel işlemler) da bu bilgilere ekleyerek tanıya karar verir. Tanıyı belirleme konusunda bazı psikometrik testler de uzmanlara yardımcı olur (örn Özgül Öğrenme Güçlüğü Bataryası).Ayrıca gerekli tıbbı incelemeler yapılır.

Özgül Öğrenme Bozukluğu olan Çocuk ve Ergenlerde Başka Psikiyatrik Bozukluklar da görülür mü?

Dil Bozukluğu,
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB),
Gelişimsel Koordinasyon Bozukluğu,
Depresif Bozukluk ve Anksiyete Bozukluğu,
Davranım Bozukluğu.

Özgül Öğrenme Bozukluğunun Tedavisi Nasıldır?

ÖÖB’nin tedavisinde eğitsel tedaviler önemli bir yer tutmaktadır. Ancak bu çocuklarda gerçek bir Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) olmasa bile dikkat sorunu ciddi bir sıkıntı olduğundan tedaviye dikkat ilaçları ile başlayıp ondan sonra çocuğun ihtiyacına göre uygun eğitsel program yönlendirmek gerekir.

Eğitsel Yaklaşımlar:

Okuma Bozukluğu Eğitsel Yaklaşımlar: Pek çok çalışma bu alanda yapılmıştır. Dili destekleyen eğitsel programlar , ayrıca fonolojik farkındalığı artıran programlar ,evde ortak kitap okuma ve bunların okul müfredatına ek yapılması yararlı bulunmuştur.

Yazılı Anlatım Bozukluğuna Müdahale: Yazılı anlatım bozukluğu olan çocuklarda çeşitli yazma becerilerini geliştirmede strateji eğitimleri kullanılmaktadır. Bunlardan özgül metinleri planlama ve yazma stratejileri eğitiminin kompozisyon, yazma kalitesini ve üretkenliğini arttırdığı bilinmektedir.

Matematik Bozukluğuna Müdahale: Bireyin seviyesine uygun bire bir derslerin yararlı olduğu bilinmektedir. Özellikle çok fazla tekrar imkanı olan eğitim matematik kaygısını azaltan ve motivasyon artıran eğitsel çalışmaların etkili olduğu bilinmektedir.