Dil ve İletişim Bozuklukları
Dil gelişiminde gecikme veya iletişimsel açıdan farklılık gösteren çocuklarda vakit kaybetmeden önlem alınması bireyin ve ailenin hayatını değiştirebilir. Çocukluk çağında görülen dil sorunları ve iletişimsel bozukluklar; dil, konuşma ve iletişimde kusurları kapsayan farklı klinik durumları anlatacağız.
- Dil Bozuklukları
Dil Bozukluğu Nedir?
Dil öğrenimi ve kullanımında eksiklikler ,hem algılayıcı(anlama ), hem ifade edici(konuşma) becerilerle görülebilir. Yani bu çocuklar yaşıtları kadar konuşulanları iyi anlamayabilirler veya ifade becerileri yaşıtlarından geridir. Bazen hem anlama ,hem ifade etmede gerilik vardır ,bazen sadece ifade etmede geridir. Bu bozuklukta ayrıca yazılı ifadede ve işaret dilinde aksaklıklar görülebilir.
Dil Bozukluğunun Sıklığı nedir?
Dil bozuklukları yaygın bir sorundur . Bir araştırma 4-5 yaş aralığında ifade edici dil bozukluğu sıklığı %22-25, alıcı dil bozukluğu sıklığı %10-17 olarak bildirilmiştir.
Dil Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Erken çocukluk çağındaki dil bozuklukları konuşma geriliği, beklenilenden daha az sayıda kelime kullanma, daha kısa konuşma, anlamsız konuşma, hatalı kelime seçimi, kelime hazinesi kısıtlılığı ile kendini gösterir. Diğer yaşıtları uzun cümleler kurarken bunlar kısa cümlelerle konuşur, gramer hataları görülür. Bazen sorun sadece ifade etme ve sözcük oluşturmadadır, bazen de anlamada kısıtlılık, yani algılayıcı dilde sorunlar vardır. Çocuğun çevresindekiler, bazen de profesyoneller daha çok ifade edici dil sorunlarına odaklanabilirler. Bu nedenle algılayıcı dile ilişkin yetersizlikler göz ardı edilebilir. Dil bozukluğu olan çocukların konuşmaları yavaş ve bütünlükten yoksun olabilir.
Dil Bozukluğu Ne Gibi Sorunlara Yol Açar?
Dil bozukluğu, çocuğun hayatını pek çok yönden olumsuz etkiler. Oyun çağında dil becerisi yetersiz olan çocuklarda karşılıklı oyun yürütme ve yaşıtları ile etkileşimde yetersizlikler söz konusudur. Daha iyi konuşan yaşıtları bu çocuklarla oyun oynamayı pek tercih etmezler. Yaş ilerledikçe arkadaş ilişkisi ve sosyal ilişkiler dışında, akademik beceriler de aksayabilir. Dil bozukluğu olan grupta yazılı dilde de zorluklar görülebilir. Dil bozukluğu olan pek çok çocukta yazma ve okuma alanında yetersizlik görülür. Bazen ilk sınıflarda harfleri öğrenme ve seslendirme zamanında olur, ancak bu çocukların önemli bir bölümünde ilerleyen yıllarda okuma ve yazma sorunları çıkar ve bu alanda yaşıtlarından geri kalabilirler.
Dil gelişiminde gerilik ve dil bozukluğu yaşamın pek çok alanını (sosyal, akademik, vb) olumsuz etkilediğinden, dil gelişimi kusuru hafif de olsa böyle çocukların erken dönemde çocuk psikiyatrları ve konuşma terapistlerine yönlendirilmeleri uygundur.
Dil Bozukluğunun Sebepleri Nelerdir?
Genetik faktörlerin önemli rolü olmakla birlikte çevresel faktörlerin de konuşma bozukluklarını etkilediği bilinmektedir. En çok gündeme gelen çevresel risk faktörleri hamilelikte sigara ve alkol kullanımı, yoksulluk, bakımsızlık ve strestir. Erken çocukluk çağında da sosyoekonomik yetersizlik, ihmal ve istismar önemli çevresel risk faktörleridir. Özetle; pek çok faktör dil bozukluğuna sebep olmaktadır. Fiziksel bir hastalık varlığı da çocukta dil bozukluğu olasılığını arttırır. Konuşma gecikmesi olan her çocukta işitme testi şarttır.
Dil Bozukluğunda Tanı Nasıl Konur?
Konuşma becerisindeki gerilik baştan itibaren varsa, işitme testi ve psikiyatrik incelemeden sonra gereken tedbirler alınır ,ki bu genelde konuşma terapisi veya bazen özel eğitime yönlendirme ve aileyi bilgilendirme şeklindedir. Eğer baştan iyi konuşan bir çocuk sonradan bu beceriyi kaybetmişse çocuk nöroloğunun değerlendirmesi şarttır.
Konuşma geriliği ve bozukluğu olan olgular tıbbı-psikiyatrik değerlendirmeden sonra herhangi bir organik sorunu yoksa konuşma terapisti tarafından da değerlendirilip uygun tedaviye başlatılmalıdır.
Dil Bozukluğunun Gidişatı Nasıldır?
Dil bozukluğu olan çocukların bir kısmında akademik ders ilk okul yılları ve sonrasında öğrenme sorunları görülmektedir.
Dil Bozukluğunun Tedavisi Nasıldır?
Çocuğu dil terapisine göndermek gerekir. Dil terapisinin erken başlanmasının dil becerileri edinmeye katkı sağladığı bildirilmektedir.
Bu alanda yanlış inanış olarak gördüğümüz ,ailede genetik olarak konuşma gecikmesi varlığı ve sonra düzelmesi, aileyi bu konuda rahat davranmaya ve geç konuşan çocuk için profesyonel yardım almamaya itmesidir.
- Artikülasyon Bozukluğu(Konuşma Sesi Bozukluğu ,Telaffuz Bozukluğu, Fonolojik Bozukluk)
Bu bozukluk çocukluk çağında sık rastlanılan bir durumdur. Konuşmanın anlaşılmaz olması bireyin hem sosyal hem akademik hayatını hem de öz saygısını zedeler. Bu durum bazen çok ağırdır ve çocuğu dinleyen onun konuşmasından hiç bir şey anlamaz ,bazen ise sadece bazı harfleri söylemekte zorlanır ve genel konuşma anlaşılır. Örneğin “Murat” yerine “Muyat” veya “kat” yerine “tat” gibi. Bazen bir hece veya harf eklenir, bazen atlanır. Örneğin “mat” yerine “at” denilebilir. Bazen kelimedeki ses değişir. Sağlıklı gelişen çocuklarda 2 yaşında konuştuklarının hemen yarısı, 4 yaşa geldiğinde konuşmanın çoğu, 8 yaşındaki çocukta bütün kelimeler anlaşılır.
Artikülasyon Bozukluğu Tanısı Nasıl Konur?
Eğer bir çocukta, yaşamını olumsuz etkileyecek düzeyde ve sürekli biçimde ses birimlerinde atlama, değiştirme, ekleme ve bozulma sebebiyle konuşmanın anlaşılmaması söz konusu ise “Konuşma Sesi Bozukluğu” tanısı konulur. Genelde konuşma terapisine olumlu yanıt veren bir durumdur, ancak bazı sesler erişkinliğe dek bozuk kalabilir.
Artikülasyon Bozukluğu Görülme Sıklığı Nedir?
Konuşma sesi bozukluğu çocukların %8-9’unda görülmektedir.
Artikülasyon Bozukluğu Sebepleri Nelerdir?
Temel nedenleri ve risk faktörleri çok bilinmemekle birlikte sık kulak enfeksiyonu geçiren çocuklarda daha sık görülmektedir.
Artikülasyon Bozukluğu Tedavisi Nasıldır?
Bu bozukluğun değerlendirme ve tedavisi konuşma terapistlerinin temel görevidir. Tedavi edilmeyen vakalarda çocuklukta yaşıtları tarafından küçümsenme ve tacize maruz kalırlar. Bu çocukların bazılarında okuma zorlukları olabilir ve erişkinlikte de belli toplumsal etkinliklerden kaçınırlar. Bazı fiziksel hastalıklar (işitme engelliliği, dudak-damak yarığı vs.) benzer durumlara yol açar. Bu durumlarda da fiziksel problemin giderilmesi ve gerekli ise konuşma terapisi uygundur.
- Çocuklukta Konuşma Akıcılığı Bozukluğu (Kekemelik)
Kekemelik Nedir?
Kekemelik sık rastlanılan bir bozukluktur. Kekemelik normal konuşmanın akıcılığının bozulmasına yol açabilecek şekilde görülen ses ve hece tekrarı, sesleri uzatma, ünlemler, kelimenin bölünmesi, sesli veya sessiz bloklar, zor kelimeyi söylememek için yedek kelime bulma, konuşurken gerilim, tek heceli kelimeleri tekrar etme şeklinde görülen bir iletişim bozukluğudur.
Kekemelik Belirtileri Nelerdir?
Sıklıkla konuşmada tekrarlayıcı uzatmalar, sesleri, heceleri ve kelimeleri atlama, veya sesin yankılanması şeklinde kendini gösterir. En sık rastlanılan formu tekrarlamadır. Genelde tekrarlamayı önlemek için konuşmayı uzatırlar. Başka bir kelimeyi yedek olarak kullanma veya konuşmaya fiziksel gerginlik /hareketlerin eşlik etmesi de bu bozukluğun özelliklerindendir. Bazen de konuşmaya yüz mimikleri, konuşmada kullanılan kaslarda titreme ve göz kırpma eşlik eder.
Kekemeliğin Görülme Sıklığı Nedir?
Bu bozukluk, çocukların yaklaşık %5’inde görülür ve sıklıkla 6-7 yaş öncesi başlar. Olguların %75’inde 16 yaşa kadar iyileşme görülür. Bir bölümünde ise erişkinliğe dek sürer. Bu durum bireyin iletişimi, akademik ve sosyal hayatını olumsuz etkilediğinden erken tanı ve erken müdahale gerekir.
Kekemeliğin Tedavisi Nasıldır?
Pek çok çocukta kekemelik ciddi kaygıyla birliktedir ve kaygı tedavisi gerekebilir. Bazı çocuklarda konuşurken nefes alma sorunu görülür, bazen de bu çocuklar ağızlarını kelimeyi üretmek için açarlar ama birkaç saniye kelime üretilemez. Bu vakaların erken dönemde tanısı önemlidir. Tedavide birkaç yöntem kullanılmaktadır. Bu duruma sıklıkla kaygı ve stres eşlik ettiğinden anne ve babayı bu konuda bilgilendirmek, ayrıca bir konuşma terapistinden destek alınması önemlidir. Eşlik eden kaygı veya başka psikiyatrik bozukluklar için ilaç tedavisi gerekebilir. Bu durum çocukta özgüven eksikliğine, sosyal yalnızlığa, depresif belirtilere ve okulda başarı düşüklüğüne yol açabilir. Çocuk yaşıtları tarafından taciz edilebilir.
- Sosyal Pragmatik İletişim Bozukluğu (SPİB)
Sosyal Pragmatik İletişim Bozukluğu Nedir?
Bu tür iletişim bozukluğu, toplumsal amaçlı dil kullanımında zorlanma, örneğin tanıdıklarına selam verme, istekte bulunma, bilgi paylaşımı gibi durumlarda karşılıklı iletişim ve bağlam kurallarına uyamama, sosyal iletişimde aksamalar (selamlaşma, sırasıyla konuşma, yanlış anlaşıldığında tekrarlama, uygun simgeleri kullanma gibi), dilin dolaylı veya mecazi anlatımlarını anlayamama (deyimler, metaforlar gibi), dili sözel olmayan iletişim davranışlarıyla uygun biçimde kullanamama gibi özellikler ile seyreden bir bozukluktur.
Sosyal Pragmatik İletişim Bozukluğu Tanısı Ne Zaman konur?
SPİB, dil becerilerinin yeterli gelişiminden sonra tanımlanmalı ve 4-5 yaş öncesinde SPİB tanısı konmamalıdır. Bu durum her zaman fark edilmeyebilir. Çocuğun sosyal iletişimde doğal olduğu ve daha fazla kendini ifade etme şansı olduğu zamanlarda daha çok fark edilebilir. Bu bireylerde hem sözel iletişim hem de sözel olmayan iletişimde(jest ,mimik,oyun becerisi) sorun vardır.
Sosyal Pragmatik İletişim Bozukluğu Tanısı Kim Koyar?
Bu olguların tam değerlendirme için çocuk psikiyatrına gitmeleri uygundur. Zira bu olgular hem dil bozuklukları hem de otizm spektrum bozukluğu ile sık karışmaktadır.
Sosyal Pragmatik İletişim Bozukluğunun Görülme Sıklığı ve Nedenleri Nelerdir?
Yeni tanımlanan bir tanı kategorisi olduğundan görülme sıklığı, nedenleri ve gidişine dair yeterli bilgi yoktur. Bazı beyin hasarı olgularında ve travma kurbanlarında pragmatik dil bozukluklarının bildirilmesi Sosyal Pragmatik İletişim Bozukluğunun pek çok sebebinin olduğunu akla getirmektedir.
Sosyal Pragmatik İletişim Bozukluğunun Tedavisi Nasıldır?
Bu olguların tedavisinde hem sosyal beceri programı sunan eğitimcilerden hem de konuşmanın sosyal kullanımına yönelik konuşma terapistlerinden destek almak gereklidir.
